ZOĞNU (ILIGÖZE KÖYÜ)

TARİHİ

Yaklaşık 300 yıllık tarihe sahip olan Zoğnu, Çilan Ağa tarafından kurulmuştur. Ve halen köyde Çilan Ağa’nın torunları ve sonradan Zaza aşiretinden de yerleşenler yaşamaktadır.

Köyün kurucusu Çilan Ağa, Sipkan aşiretine mensuptur. Sipkan Aşireti ismini Soran ve Mahabad arasında kalan Sebeken bölgesinden almıştır.Aşiret bölgenin en kalabalık ve güçlü olma özelliği ile çok ilgi çekmiştir.Bu nedenle yanlarına çekmek için Pers İmparatorluğu ile Osmanlı İmparatorluğu arasında çekişmeye neden olmuştur. Ve sonunda Osmanlı galip gelmiş, II.Mahmud Sipkan aşiretine Muş Ovasında yer tahsis ederek , oraya yerleştirmiştir. Burada 100 yılı aşkın bir süre yaşandıktan sonra Osmanlı da iktidar değişikliği sonucu aşiretle olan uyuşmazlıklar nedeniyle ilişkiler bozulmuş ve aşiret Muş Ovasına terk ederek Diyarbakır’a yerleşir.Belli bir süre Aşiretin önderliğini yapan Mir Aziz bölgenin idaresini yapmıştır. 18.yüzyılın sonlarına doğru Aşiret göç etmiş ve bir bölümü (H.Yusuf Ağa  ve Abdulmecit Beg) Ağrı’nın Elesgirt ve Tutak ilçesine, diğer kısmı ise (Çilan Ağanın torunları) Erzurum-Tekman’a yerleşmişlerdir.

Spikan Aşireti Osmanlı döneminde birçok nişane almıştır.Bunlardan bazıları; Osmanlı nişanesi, Menciye nişanesi, Mir,Muselim(Kaymakamlik), Emiri-ül Ömera nişanesidir.

Tekman’a yerleşen Spikanlılar şu köylerde yaşamaktadırlar: ZOĞNU (Ilıgöze köyü), GOMA KASE (Gündamı köyü), DENGİZ, İNCELİ,MELLE MIHEMED(Mollamuhammed köyü), MOMIN, GERMİK,XERBE XELO...

I.Dünya Savaşı nedeniyle Kürdistan’da Anadolu’nun içlerine göçler yaşanmış ve Spikan Aşiretinden de be nedenle göç edenler olmuştur. Zoğnu’daki Çilan Ağanın torunları Anadolu’nun Yozgat ve Konya’nı Kulu yörelerine göç etmişlerdir. 17 Ekim 1917 yılında Doğu bölgesinde Rus askerlerinin çekilmesi sonucu bu yörelere göç edenlerin bir kısmı Zoğnu’ya geri dönmüştür. Şu an Huseyinin çocukları Konya Kulu’nun Zivere köyünde, Emer’in çocukları Celikan (Kırkpınar) köyünde, Habip’in çocukları ise Yozgat’ta yaşamaktadırlar. Genç Ağanın torunu Rabia’nın çocukları da Van-Çaldıran’ın Dewtirs köyünde yaşamaktadırlar.

Zoğnu’da 1914 yılında savas nedeniyle göc etmek zorunda kalmis, yasli ve  hasta cocuklar köyde kalmis , malesef kalan köylilerde bir kisi disinda hepsi ceteler tarafinda öldürülmüs.

Osmanlı arşivlerinde de Zoğnu ile ilgili bilgiler mevcuttur. Hacı Eşref Çelik zamanının önde gelenlerindendir. Latin alfabesini bir çok insana öğrettiği, çok iyi bir satranç ustası ve ilim irfan sahibi olduğu bilinmektedir.Kendisi osmanli okulu olan Rustiyeyi okumustur.Kendi döneminde birlikte okumus taninmis simalar:Bir zamanlar Ücunci ordu komutanligini yapmis Orgeneral Resit pasinli. EskiCerahpasa rektoru prof dr Ibrahim Budakoglu,Zamanin cok mesur  Av Resat Budakoglu, Haci Esref celiki, ayni zamanda akrabasi olan eski tekman belediye Baskani Emin Aydemir de  Yakutye Medresesinin ayni dönem ögrencileriyimis.Köyun idaresi dönem dönem degismistir,CILAN AGADAN oglu Genc agaya gecmis ,genc agadan ewdal agay gecmis,Ewdal agadanda Hüseyin agay köyun idaresi gecmistir,Hüsen agadan sonrada; Köyün idaresi akil adamlar tarafindan yönetilmis bir nevi köy konseyi her ailede bir yasli bu konseyi temsil edermis.Tüm sorunlar bu kisiler tarafinda sulh ve adalet bulurmus.

KÜLTÜR

Köyün yemekleri zırfet,patile,gırık olarak yöresel yemek,alabalık tavası da lezizdir.Gelenek ve göreneklerine bağlıdır.Düğünlerde At koşturulur,çeşitli figürlerde yöresel bar oyunları oynanır. Köyün etrafında dört eski hisar bulunmaktadır.Bu hisarlardan köyün güneybatısında (Karataş köyü mevkii) kara kale denilen kalenin bir deprem sonucu çöktüğü bilinmektedir.Ve köyde eskiye ait tarihi su değirmenleri vardır.

COĞRAFYA

Erzurum iline 145 km, Tekman ilçesine 17 km uzaklıktadır. Köyün yakınında jeotermal su kaynağının mevcudiyeti olmasına rahmen herhangi bir tesisi bulnmuyor.Köy iki etrafindada akarsu akmaktadir.Köyun kuzey tarafinda Aras nehri,Güney tarafinda germik cayi akmakta ve köyun 300 m asagisinda birlesmektedir.Köy adeta yarim ada seklindedir.Kuruca dagi köyun sinirlari icindedir,yörede görunum olarak bir gelingibi suluyor tekman cografyasini.Zaga mevkisi volkanik  kuyular bulunmaktadir.Kuyularin derinligi yaklasik olarak 100 ile 120 m civarindadir.Agustos ayinda bile bu kuyularda kar bulmak mumkundur.

İKLİM

Köyün iklimi, karasal iklimi etki alanı içerisindedir.yazın serin ve kurak kışın soğuk ve yağışlı geçer.Yılın büyük bir bölümü karlar altındadır.

EKONOMİ

Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Köyde Dünyaca ünlü alabalıklarının olmasına rahmen malesef herhangi bir kooperatifin olmayışı nedeniyle kazanç kapısı olmamıştır.

ALTYAPI BİLGİLERİ

Köyde, ilköğretim okulu vardır. Köyün içme suyu şebekesi vardır. ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. PTT şubesi ve PTT acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol stabilize olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır.Aras nehrinin üzerinde köprü mevcuttur.